Türkiye’nin ilk İklim Kanunu, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi

Türkiye’nin ilk İklim Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Konseyi’nde kabul edilerek maddeleşti.

Yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon amacı doğrultusunda iklim değişikliğiyle çabayı amaçlayan Kanun, iklim değişikliği ile uğraşta temel olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, müsaade ve kontrol ile bunlara ait yasal ve kurumsal çerçevenin metot ve temellerini kapsıyor.

Kanunla ‘adil geçiş’, ‘birincil piyasa’, ‘denkleştirme’, ‘Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)’, ‘gömülü sera gazı emisyonları’ ile ‘gönüllü karbon piyasaları’, ‘iklim adaleti’ üzere tanımlar yer alıyor.

İklim değişikliğiyle uğraşta genel prensiplerin belirlendiği Kanuna nazaran, iklim değişikliği ile gayrette Türkiye’nin “ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreli kabiliyetler” unsuru dikkate alınarak, eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, iştirak, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları temel alınacak.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî şahıslar, kamu faydası gözetilerek alınacak önlemlere ve düzenlemelere müddetinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.

Ulusal Katkı Beyanında, net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda ülkenin kalkınma öncelikleri ve özel şartları göz önünde bulundurulacak ve bu çerçevede tedbirler alınacak.

Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerine ait ilerlemeler yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığınca izlenecek.

Gerekli görülen önlemlerin alınması emeliyle vazife alanı dahilinde, kurumlar ortası uyumu sağlamak, faaliyetleri ve standartları belirlemek, gelişmeleri izlemek, karbon fiyatlandırmasına ait piyasaya dayalı düzenekleri düzenlemekle İklim Değişikliği Başkanlığı yetkili olacak.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî şahıslar, kendi yetki ve sorumlulukları çerçevesinde plan ve projeler yapacak, yaptıracak, uygulayacak, destekleyecek ve işbirliği yapacak.

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla, İklim Değişikliği Başkanlığı, düzenlemenin uygulanmasına yönelik gerekli gördüğü bilgi, evrak ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî bireylerden direkt istemeye yetkili olacak. Kendilerinden bilgi ve doküman talebinde bulunulanlar, bunları istenilen müddette bedelsiz olarak Başkanlıkla paylaşacak.

Başkanlık, kendi iş ve süreçleri için muhtaçlık duyduğu bilgileri de öncelikli olarak Ulusal Coğrafik Bilgi Platformundan temin edecek. Temin ettiği datalar ile kendi ürettiği bilgileri de kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılmak üzere Ulusal Coğrafik Bilgi Platformuna aktaracak.

İklim Değişikliği Başkanlığı, Ulusal Coğrafik Bilgi Platformunda bulunmayan dataları ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile protokol yaparak temin edebilecek. Ulusal savunma ve ulusal güvenliğe ait bilgi ve dokümanların paylaşılmasına dair yöntem ve asıllar Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve ilgili bakanlık tarafından müşterek belirlenecek.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sınırlarını açıkça belirlemek ve yazılı olmak kaydıyla gerektiğinde yetkilerini Başkanlığa devredebilecek.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE ÇABA FAALİYETLERİ

Kanunla iklim değişikliğiyle çaba faaliyetleri belirleniyor. Buna nazaran, sera gazı emisyonları, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon gayesi ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve aksiyon planları doğrultusunda azaltılacak.

Ulusal Katkı Beyanında sektörel bazda belirtilen sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen misyon ve sorumluluklar dahilinde gerçekleştirilecek.

Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve gayelere ulaşılması hedefiyle ortaya çıkan gereksinimler doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut vazife ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon amacı çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca düzenleme yapılabilecek.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları, orta ve uzun periyotlu maksatlarını içeren planlama araçlarını sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri çerçevesinde uyarlamak, hazırlamak, uygulamak, izlemek ve güncellemekle yükümlü olacak.

Kurum ve kuruluşlar, net sıfır emisyon amacı ve döngüsel iktisat yaklaşımı ile uyumlu olacak formda Ulusal Katkı Beyanında yer alan kesimlerde uygulanmak üzere, güç, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir güç kullanımının artırılması, eserlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması, alternatif pak yahut düşük karbonlu yakıtların ve ham hususların kullanımı, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması, pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması üzere azaltım tedbirlerinin alınması, bu tedbirlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü olacak.

Net sıfır emisyon amacının sağlanmasına yönelik emisyonların dengelenmesi için orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarını engellemek üzere ilgili kurum ve kuruluşlarca önlemler alınacak, yutak alanların ve korunan alanların korunarak artırılması sağlanacak.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE AHENK FAALİYETLERİ

Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon maksadı ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve aksiyon planları doğrultusunda, ilgili kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile alakalı mevcut yahut mümkün kayıp ve ziyanları önlemeye, riskleri en aza indirmeye yahut fırsatlardan yararlanmaya yönelik ahenk faaliyetleri gerçekleştirilecek.

Ayrıca Ulusal Katkı Beyanında yer alan iklim değişikliğine ahenk faaliyetleri, kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen misyon ve sorumlulukları dahilinde gerçekleştirilecek.

Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve maksatlara ulaşılması hedefiyle ortaya çıkan muhtaçlıklar doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut misyon ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon amacı çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarca düzenleme yapılabilecek.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları, ulusal ve lokal ölçekte iklim değişikliğine ahenkle ilgili planlama araçları ile etkilenebilirlik ve risk tahlillerini hazırlamak, hazırlatmak, hazırlanan bu araçları ve tahlilleri yatırım ve planlama faaliyetlerinde göz önünde bulundurmak ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.

İklim değişikliğinin tesirlerine karşı su kaynaklarının faal idaresini sağlamak üzere planlama araçları, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak ve uygulanacak.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe tesirlerinin azaltılması ve sürdürülebilir ekosistem idaresi için önlemler alınacak, denizel ve karasal korunan alanların koruması sağlanarak korunan alanların niteliği ve oranı yükseltilecek, iklim değişikliğinden etkilenen yahut etkilenmesi olası alanlarda arazi tahribatının dengelenmesi sağlanacak.

Çölleşme ve erozyonla çaba ile ağaçlandırma ve toprak koruma kapsamında orman dışı alanlarda oluşturulan yutak alanların net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda sürdürülebilir idaresi sağlanacak.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından tarım dalının sürdürülebilirliğini temin için iklim değişikliğine dirençli eser deseni ile besin güvenliğinin sağlanması gayeleri doğrultusunda, doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin muhafaza kullanma istikrarının gözetilmesi ile muhtaçlık duyulan tekniklerin ve teknolojilerin yaygınlaştırılmasıyla, tarım kesiminde ekosistem temelli ahenk yaklaşımını, tabiat temelli tahlilleri ve su bütçesini dikkate alan planlama araçları geliştirilecek ve buna uygun iklim değişikliğine dirençli uygulamalar yaygınlaştırılacak.

İklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve ziyanların azaltılması emeliyle risk kıymetlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken ikaz sistemleri bütünleşik afet idaresi temel alınarak geliştirilecek.

PLANLAMA VE UYGULAMA

Kurum ve kuruluşlarca hazırlanan plan, program, strateji, hareket planı ve sair siyaset evraklarında, yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon amacı kapsamında iklim değişikliği ile uğraşa yönelik İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan strateji ve hareket planları ile belirlenen asıllar dikkate alınacak.

İklim değişikliği strateji ve hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi emeliyle İklim Değişikliği Başkanlığı uyumunda, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, uygulaması izlenecek, pahalandırılacak ve gerektiğinde ulusal yahut bölgesel ölçekte güncellenecek.

İlin kurallarına uygun olarak strateji, hareket ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her vilayette vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa vilayet yahut bölge teşkilat temsilcileri ile mahallî idarelerin temsilcilerinden oluşan Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak. Konseyin sekretaryasını Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek, Heyetin çalışma metot ve asılları Bakanlıkça belirlenecek.

Yerel iklim değişikliği hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk maksadıyla adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak halde vali uyumunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, öteki vilayetlerde il belediyesi ve vilayet özel yönetimi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların iştirakiyle hazırlanacak yahut hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kuruluna sunulacak.

Yerel iklim değişikliği hareket planlarının hazırlanması yahut izlenmesi süreçlerinde, ilgili kurum ve kuruluşlar kendilerinden talep edilen doküman, bilgi ve bilgiyi ilgili mevzuat kararları çerçevesinde paylaşacak.

Sektörel etkilenebilirlik ve risk tahlilleri, strateji ve aksiyon planlarına temel teşkil etmek üzere iklim modelleri kullanılarak dönemsel olarak Başkanlık tarafından hazırlanacak ve güncellenecek.

FİNANSAL ARAÇLARA AİT ESASLAR

Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile uğraş maksadıyla yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle uğraş teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve başka finansman araçlarının teşvik edilmesi temel olacak.

İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak; finansal kaynakları iklim değişikliği ile çaba yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik sistemleri geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek.

Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Hudutta Karbon Düzenleme Sistemi (SKDM) kurulabilecek. SKDM’ye ait raporlama, kapsam, içerik, yol ve asıllar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.

İlgili kurum ve kuruluşlarca hazırlanan planlama ve uygulama araçlarında teknolojik öz yeterlilik kapasitesinin artırılması öncelikli amaç olarak belirlenerek pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması temel olacak.

Başkanlık, karbon yakalama ve depolama teknolojileri, hidrojen teknolojisi gibi iklim değişikliği ile çabaya yönelik yeni teknolojik gelişmelerin takibi ile bu alanlardaki projelerin geliştirilmesi için ilgili kurumlarla işbirliği yapmaya, kurumların bu alanlarda çalışmalar yapmasını yönlendirmeye ve ilgili kurumlarla uyum yapmaya yetkili olacak.

Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla koordineli olarak enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecek.

Kurum ve kuruluşlarca, kamuoyu farkındalığının artırılması ve toplumun iklim değişikliğinin tesirleri konusunda hassas hale getirilmesi için eğitim, bilinçlendirme ve kapasite geliştirme faaliyetleri gerçekleştirilecek.

Tüm eğitim seviyelerinde müfredat ve öğretim programlarının güncellenmesi ve yeşil iş gücünün yetiştirilmesi için gerekli çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunca yapılacak.

Uygulamaların yol ve asılları, Bakanlık görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı, uzun dönemli iklim değişikliği siyaset dokümanları ve belirlenen net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda sorumlulukları dahilinde ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından belirlenecek.

EMİSYON TİCARET SİSTEMİ KURULACAK

Türkiye’nin birinci İklim Kanunu’na nazaran, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ETS kurulacak, ulusal tahsisat planlaması hazırlanacak ve tahsisatların dağıtımı yapılacak. Bu kapsamda esneklik düzenekleri ile piyasa istikrar düzenekleri da geliştirilebilecek. Piyasa işletmecisi ETS piyasasını işletecek.

ETS kapsamında asılları yönetmelikle belirlenen direkt sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için İklim Değişikliği Başkanlığından sera gazı emisyon müsaadesi alması zarurî olacak.

Yönetmelikle belirlenen metot ve asıllar kapsamında, sera gazı emisyon müsaadesinin geçerlilik mühleti içerisinde tesisin niteliğinde yahut işleyişinde gerçekleşen değişiklikler ile sera gazı emisyon müsaadesi sahibi gerçek yahut hukukî bireylerde meydana gelecek değişiklikler sonucunda sera gazı emisyon müsaadesi Başkanlık tarafından güncellenecek yahut iptal edilecek.

ETS kapsamına dahil olan işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon kıymetine karşılık gelecek biçimde yıllık tahsisat tesliminde bulunulması mecburî olacak.

Tahsisat teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletme, bir sonraki takvim yılına ait tahsisatlarını teslim ederken belirlenen yaptırıma temel sera gazı emisyonlarına eşit ölçüde tahsisatı da teslim etmekle yükümlü olacak.

ETS kapsamında fiyatsız tahsisatlar, tarihi emisyon dataları yahut kıyaslama bedelleri nispetinde sağlanabilecek. Ulusal tahsisat planları Resmi Gazete’de yayımlanacak. ETS piyasasında süreç görecek tahsisatlara ait iş ve işlemler Devlet İhale Kanunu kararlarına tabi olmayacak.

Tahsisatlar, teminat kontratlarına mevzu edilemeyecek. Teslim yükümlülüğüne mevzu fiyatsız tahsisatlar birinci aktarıldığı süreç kayıt sistemindeki hesabından transfer edilmedikçe haczedilemeyecek.

Tahsisatların elektronik ortamda kayden ihracı ve bunlara ait hakların hak sahipleri bazında izlenmesi mecburî olacak.

Teslim yükümlülüğünü yerine getirme vaktinden evvel tesislerin faaliyetine son vermesi, işletmenin tasfiyesi, konkordato kararı alınması teslim yükümlülüğünü yerine getirmesine mani teşkil etmeyecek.

Mali uzlaştırma ile öbür mali süreçlere mevzu teminatlar ile oluşturulan temerrüt garanti hesabındaki varlıklar, maksatları dışında kullanılamayacak, haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, idari mercilerin tasfiye kararlarından etkilenmeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati önlem konulamayacak.

KARBON PİYASASI KURULU

Karbon Piyasası Kurulu, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığını, Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığını, Hazine ve Maliye Bakanlığını, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, Ticaret Bakanlığını, Tarım ve Orman Bakanlığını, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığını temsilen birer bakan yardımcısı, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Lider Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Lideri, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Lideri ve İklim Değişikliği Liderinden oluşacak.

Kurulun sekretaryasını Başkanlık yapacak. Gerekli görüldüğü durumlarda, öbür kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları, üniversite ve özel kesim temsilcileri toplantılara oy hakkı olmaksızın davet edilebilecek.

Kurul, ulusal tahsisat planını onaylayacak, ETS piyasasında fiyatsız tahsisatların dağılımına karar verecek, birincil piyasada satışa sunulacak tahsisat ölçüsünü tespit edecek, ETS kapsamında hangi oranda denkleştirme süreçlerinin kullanılabileceğine karar verecek, ETS ile ilgili plan, siyaset, strateji ve aksiyonları belirleyecek, memleketler arası karbon piyasasına mevzu olacak kesim, proje ve faaliyetleri tespit edecek, ilgili sınırlamaları, ithal ve ihraca ait temel politikayı belirleyecek.

Karbon Piyasası Kurulu, üye tamsayısının 3’te 2 çoğunluğuyla toplanacak. Toplantı kararları açık oylama ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alınacak. Oyların eşit olması durumunda konsey liderinin kullandığı oy yönünde karar verilecek.

Danışma Kurulu ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Lideri başkanlığında, Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği, Memleketler arası Yatırımcılar Derneği, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Dış Ekonomik Bağlantılar Kurulu, Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği, Finansal Kurumlar Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Etraf Mühendisleri Odasının karar alıcı seviyede birer temsilcisi, Başkanlık temsilcisi ile gerektiğinde konusuna nazaran davet edilecek öbür kamu kurum ve kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve üniversitelerin birer temsilcisinden oluşacak.

Danışma Şurasının sekretaryasını Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği yapacak. Müracaat Konseyi, ETS ve memleketler arası karbon piyasası ile ilgili strateji ve hareketlere ait istişari nitelikte kararlar alacak. Bu kararları sekretarya, Karbon Piyasası Konseyine sunulması emeliyle münasebetleriyle Başkanlığa gönderecek.

Başkanlık, tahsisat süreçleri ile sera gazı emisyonlarının izleme, raporlama ve doğrulama sürecini yönetecek, denkleştirme faaliyetlerini düzenleyecek, karbon kredilerinin ETS kapsamında kullanımını belirleyecek, memleketler arası seviyede karbon kredisi ithal etme ve ihraç etme bahislerinde siyaset geliştirmeye ve karar vermeye yönelik iş ve süreci yapacak, öbür piyasalarla işbirliği yapacak, ETS kapsamında karşılıklı tanıma mutabakatları yapılması için plan ve siyasetlerin belirlenmesi maksadıyla çalışmalar yürütecek.

GÖREVLER

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, ETS piyasası kapsamındaki piyasa bozucu davranışlara ait piyasa nezareti ve kontrolüne yönelik metot ve temelleri Sermaye Piyasası Şurasının görüşünü alarak belirleyecek.

Piyasa işletmecisi, piyasalara ait mali uzlaştırma süreçleri ile öbür mali süreçleri yürütecek, piyasa bozucu davranışları Başkanlığa ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bildirmekle yükümlü olacak.

Piyasa işletmecisi, tahsisatların ve emisyon ticaretine ait Başkanlıkça ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca emisyon ticaretine ait uygun görülen standartlaştırılmış öbür mukavelelerin ETS piyasasında süreç görmesi için gerekli tertibi yapacak ve piyasa işletmecisi vazifelerini yerine getirecek.

Ayrıca Piyasa işletmecisi, tahsisatların ihracı, elde bulundurulması, transferi, iptali, itfası süreçlerinin yürütülmesi emeliyle süreç kayıt sistemini kuracak, kaydi tahsisatları ve bunlara bağlı hakları elektronik ortamda hak sahipleri bazında kayden izleyecek ve saklamasını yapacak, kayıtların ilgili mevzuatta öngörülen çerçevede kapalılığını sağlayacak.

Merkezi uzlaştırma kuruluşu, ETS piyasasına ait teminat idaresi ve nakit takas faaliyetlerini yürütecek.

Piyasa şeffaflığını sağlamak maksadıyla fiyatsız tahsisat dataları, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon pahaları ve tesislerin tahsisat teslimat yükümlülüklerine ait bilgiler Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda kamuoyuyla paylaşılabilecek. ETS piyasasında gerçekleştirilecek nezaret ve kontrol faaliyetleri kapsamında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve piyasa işletmecisi tarafından talep edilecek bilgi ve dokümanlar bakımından Elektrik Piyasası Kanunu’nun ilgili kararları gizli olacak.

GÖNÜLLÜ KARBON PİYASALARI VE DENKLEŞTİRME

TBMM Genel Konseyinde kabul edilen Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”nde “Gönüllü karbon piyasaları ve denkleştirme” başlığı altında düzenlemelere yer verildi.

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında tahsisat yükümlülüklerinin bir kısmının muadil ölçüde karbon kredisi ile karşılanması hedefiyle denkleştirme yapılmasına müsaade verilebilecek.

ETS ve istekli taahhütler kapsamında yapılacak denkleştirme süreçlerinde kullanılmak üzere, sera gazı emisyonlarının azaltımı yahut giderim faaliyetleri ile yutak alanların artırılmasına yönelik faaliyetler aracılığıyla karbon kredisi üreten ulusal bir karbon kredilendirme ve denkleştirme sisteminin temelleri İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Bu denkleştirme projelerine dair sunulan bilgi, doküman ve bilgilerin yanlışlı, hileli olduğunun tespiti halinde, kelam konusu denkleştirme ölçüsü tahsisat teslim yükümlülüğü için kullanılamayacak ve tahsisat teslim yükümlülüğünün yerine getirmediği kabul edilecek. Bu durumda proje sahibine yaptırım uygulanacak.

Bu düzenleme kapsamında karbon kredilerinin kullanılması, üretimi ile ulusal karbon kredilendirme sisteminin kurulması ve uygulanmasına ait temeller İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Ulusal standart ve metodolojilerin geliştirilmesi için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacak. Yurt içinde rastgele bir istekli karbon piyasasında ulusal yahut milletlerarası standartlarla karbon kredisi üretimine başlamış yahut başlayacak yurt içinde gerçekleşen projelerin sahipleri, projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmekle yükümlü olacak.

İklim Değişikliği Başkanlığı bu kapsamda milletlerarası standartları geliştiren kuruluşlarla işbirliği yapabilecek.

Kanunla, elde edilecek özel gelirlerin ve bu gelirlerin bütçeleştirilmesine ait kararlar de düzenleniyor.

Buna nazaran belirlenen gayelerde kullanılmak üzere, “sera gazı emisyon müsaadesi alınması kapsamında elde edilecek gelirler”, “ETS kapsamında birincil piyasadaki tahsisat satış gelirleri, piyasa istikrar sistemi kaynaklı süreçlerden elde edilen gelirler”, “piyasa işletmecisinin ETS piyasasından elde ettiği gelirlerin yüzde 50’si”, “uluslararası karbon piyasalarında yetki verilen karbon kredileri için alınan katkı payları”, “Kanun kapsamında uygulanan idari para cezalarının yüzde 50’si” özel gelir olarak kaydedilecek.

Bu gelirler karşılığı fiyatların tamamı İklim Değişikliği Başkanlığı bütçesinde özel ödenek olarak öngörülecek ve Başkanlık tarafından kullandırılacak.

Ödenek meblağını aşan gelir gerçekleşmeleri karşılığında ödenek eklemeye, ödenek kaydedilen meblağlardan yılı içinde harcanmayan kısımları sonraki yıl bütçelerine devren ödenek kaydetmeye Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Öte yandan bu gelirlerin tahsili ve bütçede tahsis edilen ödeneklerin kullanımı ile ilgili yol ve temeller, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının uygun görüşü üzerine İklim Değişikliği Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelik ile belirlenecek.

BAŞKANLIK, DÖNER SERMAYE İŞLETMESİ KURMAYA YETKİLİ OLACAK

İklim Değişikliği Başkanlığı, döner sermaye işletmesi kurmaya yetkili olacak. Döner sermaye işletmesinin kuruluş sermayesi 10 milyon Türk Lirası olacak. Anılan sermaye ölçüsünü 5 katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Döner sermaye işletmesinin faaliyet alanları, misyonları, gelirleri, masrafları, işleyişi, kontrolü ve uygulamaya ait adap ve asılları Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşüyle İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecek.

Bu gelirler, yeşil dönüşüm ve iklim değişikliğiyle çaba emeli dışında kullanılamayacak. Bu gelirlerin yüzde 10’una kadar olan fiyatı adil geçiş uygulamaları kapsamında yürütülecek faaliyetler için kullanılabilecek. Bu kapsamda Başkanlık bütçesine özel ödenek olarak tahsis edilen kaynaklar münhasıran adil geçiş uygulamalarında kullanılmak üzere genel bütçe kapsamındaki yönetimlere “özel ödenek” halinde, merkezi idare kapsamındaki başka yönetimlere ise ilgili mevzuat çerçevesinde transfer edilebilecek. Bu düzenleme kapsamında öbür yönetimlere yapılan aktarmalar Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu’nun 21. hususu ile ilgili yıl Merkezi İdare Bütçe Kanunu’nda düzenlenen ödenek aktarmalarına ait sınırlamalara tabi olmayacak. Düzenleme çerçevesinde genel bütçe kapsamındaki yönetimlere aktarılan fiyatlardan yılı içinde harcanmayan kısımların sonraki yıl bütçelerine devredilerek kaydedilmesine Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Düzenlemeyle yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği ile çaba dayanaklarının kullanımı da karar altına alınıyor.

Buna nazaran, Türkiye’nin yeşil dönüşümünü ve iklim değişikliği ile uğraşını desteklemek maksadıyla sera gazı emisyonlarının azaltımı veya iklim değişikliğine ahenk potansiyeli yüksek iklim dostu yatırımlar ile yeşil büyümenin gerektirdiği araştırma, geliştirme ve sektörel teknolojik dönüşüm gereksiniminin karşılanmasına katkı sağlayan faaliyetlerin ve bu kapsamda uygulamaya konulan sistemlerin desteklenmesi esas alınacak.

Karbon Piyasası Kurulu kararları doğrultusunda, ETS kapsamındaki dallar başta olmak üzere düzenlemede yer alan uygulamalara yönelik stratejik öncelikli dallarda faaliyet gösteren hükmî bireyler ile kamu kurum ve kuruluşlarının yeşil dönüşüm, iklim değişikliği ile uğraş ve adil geçiş dayanaklarını kullanması yahut kullanımının teşvik edilmesi için uygun sistemler oluşturulacak.

Kurum ve kuruluşların gelirleri, iklim yatırımlarını yapmak, yaptırmak yahut teşvik etmek ile iklim yatırımlarının risk algısını ve borçlanma maliyetlerini azaltmaya yönelik sigortacılık araçlarının geliştirilmesini desteklemek, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası aracı ihraçlarını teşvik etmek, garanti temini ile hibe ve finansman maliyeti dayanağı de verebilecek formda finansal araçların geliştirilmesi ve bunların uygulanmasını desteklemek emeliyle ilgili kurum ve kuruluşların vazifeleri dahilinde kullanılacak.

Yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği ile uğraş dayanaklarının kullanımında yıllara sari taahhütlerin stok meblağı, her yıl, bir evvelki yıla ait yine değerleme oranında artırılmak suretiyle hesaplanan katılaşmış son 4 yıl özel gelir gerçekleşme toplamının 2 katını geçemeyecek.

Bu kararın uygulanmasına ait yordam ve asıllar, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili kamu kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenecek.

İDARİ PARA CEZALARI

Düzenlemede yer alan yükümlülüklere ait idari yaptırımlar da belirlendi.

Buna nazaran, sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara muhalif, doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu müddeti içerisinde sunmayanlara, 500 bin Türk lirasından 5 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek. Bu kararın uygulanmasına ait adap ve esaslar, tesislerin kurulu kapasitesine nazaran ihtiyatlı hesaplanan yıllık emisyonu göz önünde bulundurularak yönetmelikle belirlenecek. ETS kapsamındaki işletmelere bu cezalar 2 kat uygulanacak.

Ozon katmanını incelten unsurlara ait mevzuatla belirlenen yordam ve asıllara, yasaklara yahut sınırlamalara alışılmamış ozon katmanını incelten unsurları kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon Türk lirası, ozon katmanını incelten hususları içeren eserlere yahut ekipmana bakım, tamirat ve servis emelli hizmet veren gerçek ve hukuksal bireylere 250 bin Türk lirası, ozon katmanını incelten unsurları içeren eserlerin yahut ekipmanın etiketlenmesi kararlarına uymayanlara 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Florlu sera gazlarına ait yol ve asıllara, yasaklara yahut sınırlamalara muhalif olarak, florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon Türk lirası idari para cezası verilecek ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Denetim Evrakı verilmeyecek.

Hidroflorokarbonları kotasız ve kotayı aşan ölçülerde ithal edenlere 1 milyon Türk lirası idari para cezası verilecek ve takip eden yıl, kotayı aşan ölçü oranında kotasında kesintiye gidilecek.

Florlu sera gazları içeren kapların, eserlerin yahut ekipmanların etiketlenmesi kararlarına uymayanlara 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Bildirim ve raporları bilgi tabanına müddeti içerisinde girmeyen ya da dataları güncellemeyenlere 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Florlu sera gazı içeren yahut çalışması bu gazlara dayanan ekipmana müdahale eden gerçek ve hükmî şahıslara 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

ETS’ye ait yordam ve temellere, yasaklara yahut sınırlamalara karşıt sera gazı emisyonlarının takibine ait mevzuat kapsamında doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun vaktinde sunulmaması durumunda, süreç kayıt sistemindeki hesaplarda yer alan tahsisatlar üzerinden teslim yükümlülüğünün ifası dışında süreç yapılması engellenecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun sunulmasıyla hesaplardaki pürüz kaldırılacak. Raporun sunulması ile hesaplardaki pürüzün kaldırılması, idari para cezasının uygulanmasına mani teşkil etmeyecek.

ETS kapsamına dahil işletmelerden sera gazı emisyon müsaadesi almadan faaliyet gösteren yahut mühleti biten yahut iptal edilen sera gazı emisyon müsaadesi ile faaliyetlerine devam edenlerden, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunan işletmelere, İklim Değişikliği Başkanlığına son 5 yıl içerisinde sunulan en yüksek emisyon kıymetine sahip raporda yer alan her bir ton karbondioksit muadili emisyon ölçüsü başına 5 Türk lirası, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere ise 1 milyon Türk lirasından 10 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere uygulanacak cezalarda dal ve kapasite olarak doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunan muadil işletmelere nazaran kıymetlendirme yapılması temel olacak. Bunun hangi hallerde ve hangi kapasitedeki tesise uygulanacağına ait ölçü ve temeller, İklim Değişikliği Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

ETS’ye ait mühleti içerisinde yükümlü olunan ölçüde tahsisat tesliminde bulunmayanlara, teslim edilmeyen her bir tahsisat için doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun ilişkin olduğu yılın son 3 ayına ilişkin birincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatı ile son 3 ayına ilişkin ikincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatının yüksek olanının 2 katı karşılığına denk gelecek formda idari para cezası uygulanacak.

ETS kapsamındaki tahsisatlarını teslim etme yükümlülüklerini her yıl için en az yüzde 80 kadarını müddeti içinde 3 yıl üst üste yerine getirmeyen işletmelerin sera gazı emisyon müsaadesi iptal edilecek ve yeni sera gazı emisyon müsaadesi 3 aydan 6 aya kadar verilmeyecek.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek. İdari para cezası projenin kayıt yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak.

Düzenlemede öngörülen bilgi, evrak ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen, aldatıcı beyanda bulunan gerçek bireylere ve özel hukuk hukuksal bireylerine 170 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Bu düzenlemeye tabi faaliyetler kapsamında, elektrik piyasası mevzuatının ilgili unsurlarının ihlali halinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından idari yaptırım uygulanacak. Bu kararın uygulanmasında Türk Ceza Kanunu ile başka kanunların fiilin hata oluşturması haline ait kararları gizli kalacak.

İDARİ PARA CEZASI ÖLÇÜSÜ 50 MİLYON LİRAYI GEÇEMEYECEK

Kanunla belirtilen idari para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin kelam konusu cezaların ilgilisine bildiri edildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında 2 kat artırılarak verilecek.

Bu düzenleme ve yönetmeliklere alışılmamış davrananlara kelam konusu muhalif faaliyeti düzeltmek için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca bir kereye mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak şartıyla mühlet verilebilecek. Verilen mühlet sonunda terslik düzeltilmezse faaliyet, terslik düzeltilene kadar Bakanlıkça kısmen yahut büsbütün durdurulacak. Müddet verilmesi ve faaliyetin durdurulması, kanunda öngörülen idari para cezalarının uygulanmasına mani teşkil etmeyecek.

Kanun kapsamında her bir fiil için uygulanacak idari para cezası ölçüsü 50 milyon Türk lirasını geçemeyecek.

DENETLEME YETKİSİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAŞKANLIĞINA İLİŞKİN OLACAK

TBMM Genel Şurası’nda kabul edilerek maddeleşen Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”ne göre, Elektrik Piyasası Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla bu düzenlemede yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı idari yaptırıma bağlanan fiillere ait denetleme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ilişkin olacak.

Yerinde inceleme ve kontrol yapılması gereken durumlarda, gerekli görülmesi halinde denetleme, İklim Değişikliği Başkanlığının ilgili birimleri ile iş birliği içerisinde Başkanlık ismine Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı tarafından yerine getirilecek.

İklim Değişikliği Başkanlığınca gerçekleştirilecek kontrollerde, kontrol elemanlarının dert yaşamaması için gerekli kolaylığın sağlanması ve gerekli bilgi ve dokümanların verilmesinin zarurî olduğu karar altına alınıyor.

Düzenlemede öngörülen idari yaptırım kararlarını verme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ait olacak.

BAŞKANLIĞA ÇEVRE KANUNU KARARLARI İÇİN DENETLEME YETKİSİ

İdari yaptırımların uygulanmasını gerektiren fiillerle ilgili İklim Değişikliği Başkanlığı nitelikleri ve kapsamı yönetmelikle belirlenerek yetkilendirilen kontrol elemanlarınca bir tutanak tanzim edilecek. Başkanlık, tutanağı kıymetlendirerek gerekli idari yaptırım kararını verecek.

İdari yaptırım kararı, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ilgiliye bildiri edilecek. İdari yaptırım kararları hakkında idari yargıda Başkanlığa karşı dava açılabilecek. Dava açılması, idarece verilen cezanın tahsilini durdurmayacak. İdari para cezalarının tahsil usulü hakkında Kabahatler Kanunu kararları uygulanacak.

Kanunda tersine karar bulunmadıkça, bu düzenlemenin uygulanmasına ait yordam ve asıllar İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Bu düzenlemede karar bulunmayan hallerde, Etraf Kanunu’nun, Kabahatler Kanunu’nun, Elektrik Piyasası Kanunu’nun ve öbür kanunların ilgili kararları niteliğine uygun düştüğü ölçüde uygulanacak.

İklim Değişikliği Başkanlığının vazife tanımlamalarında yer alan konulara ait mükerrerlik olmaması ve Başkanlığa gerektiğinde yetki dönemi yapılabilmesi için Etraf Kanunu’nda düzenleme yapılıyor.

Buna nazaran, İklim Değişikliği Başkanlığına, Çevre Kanunu kararlarına uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi veriliyor.

Sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara alışılmamış hareket edenlere verilen idari para cezalarını belirleyen Etraf Kanunu’ndaki karar yürürlükten kaldırılıyor.

ELEKTRİK PİYASASU KANUNU’NA YENİ KARARLAR EKLENİYOR

Düzenlemeyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun’da da değişikliğe gidiliyor.

Buna nazaran, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Emisyon Ticaret Sistemi’ne ait olarak Elektrik Piyasası Kanunu ve öteki kanunlarla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna verilen vazifeleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmakla vazifeli olacak.

Elektrik Piyasası Kanunu’na yeni karar ekleniyor. Buna nazaran, EPİAŞ tarafından işletilen yahut mali uzlaştırması gerçekleştirilen Emisyon Ticaret Sistemi piyasası da dahil tüm piyasalara ve ikili mutabakatlara ait piyasa bozucu davranışta bulunulduğunun yahut bu çeşit bozucu tesirlere yol açabilecek teşebbüslerin saptanması halinde, ihlalin yüküne nazaran, EPDK tarafından gerçek şahıslara 2 milyon Türk lirasına, hukukî bireylere ise 20 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Ancak bu fiilin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi yahut ziyana sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının meblağı, bu menfaat yahut zararın 2 katından az olamayacak.

Piyasa bozucu davranış cinsleri ile piyasa bozucu davranışların önlenmesi hedefiyle ilgililer hakkında piyasada faaliyet gösterme yetkilerini, süreksiz olarak kısmen yahut büsbütün durdurmak dahil, piyasanın aktif ve sağlıklı işleyişini temin için gerekli her türlü önlemin alınmasına ve uygulanmasına ait tarz ve temeller ile idari para cezası meblağının tespitinde dikkate alınacak konular, Sermaye Piyasası Şurası’nın görüşü alınarak EPDK tarafından yönetmelikle düzenlenecek.

ETS büsbütün uygulanmaya başlanmadan evvel pilot devir uygulaması yapılacak. Pilot uygulama devrinin kapsamı, mühleti ve uygulamaya ait adap ve asıllar ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak Karbon Piyasası Konseyi’nce belirlenecek. Pilot uygulama devrinde, düzenlemede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle tesis edilen idari para cezaları yüzde 80 oranında indirilmek suretiyle uygulanacak.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon müsaadesi almak zorunda olacak. Üç yıllık müddet içerisinde işletmelerin, ETS kapsamında faaliyetlerine devam edebilmeleri için bir sefere mahsus olmak üzere sera gazı emisyon müsaadelerinin olduğu kabul edilecek. Gerekli görüldüğü takdirde Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda İklim Değişikliği Başkanlığı, bu fıkrada yer alan süreyi, bitim tarihlerinden itibaren 2 yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilmesine ait karar, Başkanlıkça belirlenen müddetin resmi internet sitesinde duyurulmasıyla uygulanmaya başlayacak.

Kabul edilerek maddeleşen teklifte belirtilen mevzuata ve planlama araçlarına ait hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı, bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Yerel iklim değişikliği hareket planları, en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar hazırlanacak. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu süreyi, bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.