İlber Ortaylı, eşsiz kalemiyle Doğu’nun ve Batı’nın efendisi Fatih Sultan Mehmed’i anlatıyor

Türkiye’de tarih denilince akla birinci gelen isimlerden olan Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın uzun zamandır üzerine çalıştığı kitabı olan Doğu’nun ve Batı’nın Efendisi- Fatih Sultan Mehmed kitabını roman tadında okudum…

Kitabı şimdi okumayan okurlar için kısa bir inceleme…

Eğer yeterli bir kitapseverseniz ve edebiyat dışı okumalar yapmak isterseniz elimdeki çalışmayı ihmal etmeyin diyorum. Kronik Kitap etiketiyle geçtiğimiz haftalarda yayınlanan kitabı çok sevdim; ve kitaptan çok şey öğendim. 

Osmanlı Devleti’nin 7’inci padişahı olan Fatih Sultan Mehmed hakkında neyi öğrenmek istiyorsanız hepsi bu kitapta…

Kitapta, 21 yaşında tahta çıkan, derin entelektüel bilgi birikimiyle kısa müddette sivrilen; çağ açıp, çağ kapatan padişahın portresini okuyacaksınız.

Fatih Sultan Mehmed bilindiği üzere II. Murad’ın oğlu, Cem Sultan ve II. Bayezid’in de babasıdır. Şimdi küçük yaşlardayken babasının Kosova Savaşı’ndan sonra tahta geçmesini istediği Fatih, babasının bu isteğini geri çevirmek zorunda kalmıştı. 

Hatta şu kıssa tarihçiler tarafından çok lisana getiriliyor…

Fatih, babasının ağır isteğine karşılık kısa müddet de olsa tahta çıkıyor. Tam bu sırada savaş kapıdadır ve Fatih savaşı yönetmek istememektedir. Çünkü hem bilgisi hem de kabiliyeti buna yetmemektedir. Bunun üzerine Edirne’de bulunan Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’da inzivaya çekilen babası olan II. Murad’ı gelip devletin başına geçmesini ister. Babası da oğlunun bu talebini reddedince tarih sayfalarında Fatih tarafından şu not düşürülür;

“BABAM, DİN VE DEVLET TEHLİKEDEDİR”

“Devletlu babam! Din ve devlet tehlikededir. Eğer padişah iseniz, buyurun ordunuzun başına geçin!. Yok eğer padişah ben isem, sizi, orduma başkumandan olarak nasb ve tayin eyliyorum.”

Yani özcesi babasına emrediyor ve babası da gelip tahta geçerek savaşı kazanıyor. II. Murad öldükten sonra tahta artık Fatih çıkacak ve Osmanlı Devleti’ni yönetmeye başlayacaktır. Fatih Sultan Mehmed’in tek maksadı var: 

İstanbul’u fethetmek…

Sayfa: 425

“O ORDU NE HOŞ ORDUDUR…”

Rüyalarında bile İstanbul’u fethettiğini görür. Hatta Hz. Muhammed’in bile bununla ilgili bir kelamını tarihi kaynaklar yazmaktadır. “Konstantiniyye kesinlikle fethedilecektir.Onu fetheden kumandan ne hoş kumandan, ordu ne hoş ordudur.”

Ünlü tarihçi İlber Ortaylı, Fatih Sultan Mehmed’i bütün taraflarıyla masaya yatırıyor. Şunu da belirtmekte yarar var; Ortaylı’nın tahminen de en çok sevdiği ve methettiği padişahtır Fatih Sultan Mehmed. O denli ki, Fransızca, İngilizce, İtalyanca, ve Yunancayı şakır şakır konuşmakta, “Avni” mahlasıyla şiirler yazmaktadır. Ünlü Yunan müellif Homeros’un İlyadası’nı özgün lisanında okuyabilecek kadar becerikliydi. 

İlber Ortaylı, Fatih Sultan Mehmed üzere bir devlet adamının günümüzde olmadığını söylemekte de çok haklıymış. Kitabı okuyup bitirdiğimde tarihi bir sefer daha sevdim ve bir kere daha derin erin düşünmeye başladım. İlber Ortaylı’nın tadına doyulmaz üslubuyla bütünleşen kitabı her tarih severin okumasında yarar görüyorum.  

FATİH SULTAN MEHMED ZEHİRLENDİ Mİ SORUSU

Kitapta dikkatimi çeken bir diğer ayrıntısı daha sizlerle paylaşmak istiyorum. Fatih Sultan Mehmed İtalya seferine çıkmaya hazırlanırken Gebze’de birdenbire ölüyor. Bunun üzerine askerlerden padişahın vefatı saklanıyor ki, askerlerin morali bozulmasın. Daha sonra Kapıkulu bir askerin haberi duymasıyla padişahın öldüğü kısa müddette yayılıyor.

Ortaylı, dayandığı kaynakları baz alarak Fatih’in yapılan incelemeler sonucunda zehirlenerek öldüğünü belirtiyor. Hatta sağlıklı bir inceleme için İtalya’dan uzmanlar bile getiriliyor. Padişahın vefatının ardında ise ne yazık ki şehzade Bayezid’in taraftarları olduğu daha sonra anlaşılıyor. 

FATİH’TEN SONRA BAŞLAYAN TAHT KAVGALARI

Fatih öldükten sonra iki oğlu ortasında taht arbedesi başlıyor. Cem Sultan ve Şehzade Bayezid ortasında başlayan çatışmalarda galip gelen Bayezid, Rodos Şövalyeleri’ne sığınan daha sonra İtalya ve en son da Fransa’ya sığınan kardeşini yapılan muahedeler sonucunda zehirlettiriyor. Taht için arbede ettiği ve vefatına sebep olduğu halde kardeşinin mezarını Bursa’ya getiren Sultan Bayezid, kardeşinin doğup büyüdüğü topraklara getirmenin vefasını da gösteriyor. 

Fatih Sultan Mehmed öldükten sonra Osmanlı’da taht hengameleri da böylelikle başlamış oluyor. Ortaylı, okurlarına fevkalade bir tarih dersi veriyor. Yazdığı kitaplarla, verdiği söyleşilerle, söyledikleriyle, söylemedikleriyle her vakit büyük otorite sahibi olan İlber Ortaylı’nın yalnızca bu kitabını değil; yazdığı her yapıtı okumakta elzem görüyorum. 

Siz çok yaşayın hocam…