Dünya genelinde yaşlılara yönelik istismar artıyor
Yaşlı nüfusun süratle artmasıyla birlikte, istismara uğrayan yaşlı bireylerin sayısı da önemli oranda yükseliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü ve Birleşmiş Milletler’in dataları, yaşlılara yönelik fizikî, ruhsal ve ekonomik berbat muamelenin yaygınlaştığını ortaya koyuyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinin 66/127 sayılı kararıyla 15 Haziran, “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” olarak ilan edildi.
60 YAŞ ÜSTÜ BİREYLERİN YÜZDE 15,7’Sİ İSTİSMAR MAĞDURU
Bu bağlamda her 15 Haziran’da yaşlılara yönelik istismar, makus muamele ve ihmale karşı farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.
AA muhabiri, “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” kapsamında BM ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) raporlarından yaşlı istismarına ait dataları derledi.
2050 YILINDA MAĞDUR SAYISI 320 MİLYONA ULAŞABİLİR
Dünya genelinde 60 yaş ve üzerindeki bireylerin yaklaşık yüzde 15,7’si istismara maruz kaldığını gösteren datalar, her 6 yaşlıdan birinin istismara uğradığına işaret ediyor.
Öte yandan, dünyada 2050’de 2 milyara ulaşması beklenen yaşlı nüfusunun 320 milyonunun istismara maruz kalabileceği öngörülüyor.
Yaşlılara yönelik istismar oranlarının huzurevleri ve uzun müddetli bakım tesisleri üzere kurumsal ortamlarda daha da yüksek olduğu bilinirken, çalışanın üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
YAŞLI İSTİSMARI NEDİR
Yaşlı istismarı; itimat bağına dayanan bir ortamda, yaşlı bireyin ziyan görmesine ya da badire yaşamasına neden olan tek seferlik yahut tekrarlayan bir aksiyon ya da uygun müdahalenin eksikliği olarak tanımlanıyor.
Yaşlılar, fizikî, ruhsal, ekonomik ve cinsel istismarın yanı sıra hak istismarına da maruz kalabiliyor.
Yaşlı bireyin mal varlığının müsaadesiz ya da kandırılarak kullanılması da ekonomik istismar olarak sınıflandırılırken, maddi yahut hukuksal haklarından faydalanmasının engellenmesi ise hak istismarı sayılıyor.
İhmal ise yaşlının toplumsal, fizikî ve duygusal muhtaçlıklarını şuurlu ya da bilinçsiz formda karşılayamama durumu halinde tabir ediliyor.
İhmalin yanı sıra yaşlıların terk edilmesi ve onurlarının zedelenmesi üzere durumlar da, yaşlı istismarı kapsamında bedellendiriliyor.
VERİLER
DSÖ datalarına nazaran, farklı bölgelerden 28 ülkede yürütülen çalışmaların sonucunda, 60 yaş ve üzeri her 6 bireyden 1, bir tıp istismara maruz kalıyor.
İstismarın en ağır gözlemlendiği yerlerin başında huzurevleri ve uzun periyodik bakım tesisleri gelirken, yaşlılara bakım veren yardımcılar yahut çalışanın yüzde 64,2’si, öbür bir deyişle üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
İstismarın failleri sırf yaşlılara bakım veren işçi değil; aile üyeleri, eş, çocuk, akraba, arkadaş ya da komşu da olabiliyor.
Yaşlılar tarafından bildirilen istismarların, yüzde 11,6’sını ruhsal, yüzde 2,6’sını fizikî, yüzde 6,8’ini finansal, yüzde 0,9’unu cinsel istismar ve yüzde 4,2’sini ise ihmal oluşturuyor.
YÜZDE 33,4’Ü RUHSAL İSTİSMAR
Yaşlılar ve yakınları tarafından bildirilen istismarların, yüzde 33,4’ünü ruhsal, yüzde 14,1’ini fizikî, yüzde 13,8’ini finansal, yüzde 1,9’unu cinsel istismar ve yüzde 11,6’sını ihmal teşkil ediyor.
Huzurevleri yahut bakım konutlarındaki işçi tarafından bildirilen istismarların yüzde 32,5’ini ruhsal, yüzde 9,3’ünü fizikî, yüzde 0,7’sini cinsel istismar ve yüzde 12’sini ihmal oluştururken, finansal istismar oranına ait kâfi data bulunmuyor.
Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaygın bir sorun olan yaşlı istismarı, birden fazla vakit kayıt altına alınmadığı için görünmez kalıyor.
Bu nedenle istismara uğrayan yaşlı bireylerin gerçek sayısının açıklanan datalardan çok daha yüksek olduğu kestirim ediliyor.
DÜNYA GENELİNDE İSTİSMAR MAĞDURU YAŞLI SAYISI SÜRATLE ARTACAK
Kovid-19 salgını periyodunda, sokağa çıkma yasakları ve bakım konutlarında muhtaçlık duyulan çalışanların sayısının azalması üzere durumlar nedeniyle yaşlıların istismarının arttığı biliniyor.
ABD’de yapılan bir araştırma, bu süreçte toplumda yaşlı istismarı oranlarının yüzde 84’e kadar artmış olabileceğini öne sürüyor.
Yaşlılara yönelik istismar mağdurlarının oranı sabit kalsa bile, nüfusun yaşlanması nedeniyle dünya genelinde mağdur sayısının süratle artacağı düşünülüyor.
Yaşlı nüfusunun 2030 yılında 1,4 milyara, 2050’de de 2 milyara ulaşması beklenirken, istismar edilenlerin oranında değişiklik olmasa dahi sayılarının 320 milyona ulaşacağı öngörülüyor.
YAŞLILARA YÖNELİK İSTİSMAR, VEFATA DAHİ YOL AÇIYOR
Yaşlı bireylere yönelik istismar; fizikî yaralanmalar, erken mevt, depresyon, bilişsel gerileme, ekonomik çöküntü ve kurumsal bakım altına alınma üzere önemli fizikî, ruhsal, mali ve toplumsal sonuçlar doğuruyor.
Bu cins istismarın tesirleri, yaşlı bireyler açısından bilhassa ağır seyredebilir ve düzgünleşme süreci ekseriyetle daha uzun ve zorlayıcı olur.
KÖTÜ FİZİKÎ VE ZİHİNSEL SIHHAT DURUMU İSTİSMAR RİSKİNİ ARTIRIYOR
Yaşlı bireylerin istismara uğrama riskini artıran ferdî faktörler ortasında; fonksiyonel bağımlılık yahut engellilik, berbat fizikî sıhhat durumu, bilişsel bozukluklar, zayıf ruh sıhhati ve düşük gelir seviyesi yer alıyor.
Öte yandan, istismarda bulunan bireylerin taşıdığı risk faktörleri ortasında ise ruhsal hastalıklar, husus bağımlılığı ve çoklukla maddi olmak üzere mağdura olan bağımlılık öne çıkıyor.
İlişkisel seviyede ise istismar riski; istismarcı ile mağdur ortasındaki bağlantının tipine ve uygar duruma bağlı olarak artabiliyor.
Ancak bu faktörlerin tesiri, ülkeden ülkeye ve kültürel bağlama nazaran farklılık gösteriyor.
Toplumsal seviyede, yaşlılara yönelik ayrımcılık ve şiddeti olağanlaştıran kültürel normlar istismar riskini artırıyor.
Güçlü toplumsal takviye sistemleri ve yalnız yaşamamak üzere ögeler ise yaşlı bireylerin istismara uğrama mümkünlüğünü azaltan hami faktörler olarak öne çıkıyor.
İSTİSMAR DURUMLARINDA BAŞVURULABİLECEK YARDIM SINIRLARI VE ACİL BARINMA İMKANLARI VAR
Yaşlılara yönelik istismarın önlenmesi kapsamında istismar durumlarında başvurulabilecek yardım sınırları ve acil barınma imkanları umut vadederken, caydırıcılığın artırılması gerekiyor.
Ayrıca, bakıcıların üzerindeki yükü azaltmaya yönelik dayanak hizmetlerini içeren müdahale programları ve mali istismara karşı savunmasız yaşlı bireyler için geliştirilen para idaresi hizmetleri dikkat çekiyor.
İstismar hadiselerinin ekseriyetle çok aktörlü bir müdahale gerektirmesi nedeniyle, çok disiplinli takımlarla yürütülen koordineli çalışmalar öne çıkıyor.
