Amerikalı akademisyen Devin DeWeese’in kült eseri: Altın Orda’da İslamlaşma ve Yerel Din

İç Asya halklarının İslâm’la müsabaka dinamikleri ve Altın Orda’nın İslamlaşması sorununa dair çığır açan bu değerli çalışma İç Asya’da İslâmlaşma ve İslâm’ın rolü hakkında eleştirel bir bakış açısıyla düşünmeye davet ediyor.

14. yüzyılda Moğol İmparatorluğu’nun devamı olan Altın Orda Hanlığı’nın sultanı Özbek Han’ın, Baba Tükles (Şeyh Necibüddin) ismindeki bir sûfînin teşvikiyle İslâm’ı kabul etmesinin hikayesi din, tarih ve kelamlı kültür ortasındaki ilgiler bağlamında ele alıyor.

Sözlü ve yazılı gelenekte veli bir şahsiyet olarak anılan Baba Tükles’in menkıbesi üzerinden Altın Orda’da İslamlaşmanın nasıl olduğu sorusuna karşılık arıyor.

Devin DeWeese İç Asya dünyasının İslamlaşmasının ne manaya geldiğini, Baba Tükles figürünün rolünü, tarihi süreci ve tesirlerini tarihî kaynaklar, şecereler, destanlar ve folklorik gelenekte nasıl tezahür ettiğini eleştirel bir anlatımla ortaya koyuyor.

ORTA ASYA’DA İSLAMİYET

Orta Asya’da İslâmiyet ve tasavvuf araştırmaları üzerine uzmanlaşmış Deweese’in yapıtı İç Asya’da İslamlaşma üzerine hazırlanmış birinci kapsamlı çalışma olmasıyla dikkat çekiyor. Birebir vakitte ihtida anlatılarını bölgede İslamlaşma dinamiklerini anlamada değerli kaynaklar olarak vurgulayan bu öncü araştırmasında, Deweese, İslâm’a geçişin yerli İç Asya dinî bedelleriyle nasıl iç içe geçtiğini, böylelikle toplumsal kökenler ve kimlik üzerine tanınan telaffuzun nasıl merkezi ve belirleyici bir ögesi haline geldiğini inceliyor.

Devin DeWeese

ÇEŞİTLİ PASAJLAR, KIYMETLİ ANALİZLER

Tek bir ihtida anlatısının altı yüzyıl boyunca yankılarını takip ederek, daha evvel bilinmeyen bir kıssayı gün yüzüne çıkaran eser tıpkı vakitte tarihî kaynaklardan, destan ve halk anlatılarından alınmış çok çeşitli pasajların tahlillerini de sunuyor.

Sayfa: 600

KAPSAMLI KAYNAK

Altın Orda’da İslamlaşma ve Mahallî Din, günümüzde büyük çalkantılar yaşayan Orta Asya halklarını daha düzgün anlamamıza katkı sunmakla kalmıyor tıpkı vakitte İslâmlaşma sürecine ve genel olarak toplulukların din değiştirme süreçlerine dair araştırmalar için de bir model teşkil ediyor.

Tarihi ve destani gelenekte Altınorda’nın İslâmlaşması ve Baba Tükles anlatısına dair kapsamlı bir kaynak.