Ümit Yenişehirli: İran’a nükleeri ABD getirmişti
Terör devleti İsrail’in İran’a yönelik saldırısı ile saldırılan ülkenin karşı atakları dokuzuncu gününde. İsrailli yöneticiler ile halkın büyük çoğunluğunun yıllardır Filistinlilere karşı alamet-i farikası olan acımasız küstahlığının yerinde ise yeller esiyor.
İsrail hükümeti, güvenlik kaygısıyla kabine toplantılarını sığınaklarda yapıyor. Kalabalıklar, her an yeni bir füze yağmuru başlayacağı kaygısıyla hükümet üyeleri üzere kendilerine sığınacak yer arıyor. Parası olan İsrailliler, tahminen de dünyanın en değerli seyahatini yaparak, teknelerle Akdeniz üzerinden ülkeden kaçmaya çalışıyor. İsrail’in en büyük destekçisi ABD, “savaşa girme” kartıyla ortamı daha da kaotik hale getiriyor.
Tarihin garip bir cilvesi ise bugün İsrail’in saldırma, ABD’nin de destekleme “gerekçesi” olan İran’daki nükleer potansiyelin, 70 yıl evvel bu ülkeye ABD tarafından getirilmiş olması.
KOMÜNİZM TEHLİKESİNE KARŞI ÖNLEMDİ
ABD’nin onlarca yıldır İran’da geriletmeye çalıştığı nükleer teknolojiyi geliştirme çalışmaları, şahsen Amerikalı yetkili ve uzmanlarla başlamıştı. Kelam konusu yardım, “Barış İçin Atomlar” olarak bilinen bir Soğuk Savaş stratejisinin kesimiydi.
İkinci Dünya Savaşı sonrası; iki komünist ülke, Sovyetler ve Çin’e karşı caydırıcı tedbir arayışında olan “Hür Dünya”nın lideri ABD, bu amaçla İran’ı Batı’ya daha da yakın tutup, bu ülkeyi ileri karakol haline getirmişti. ABD Başkanı Dwight David Eisenhower,1953’te vazifeye başlamasından bir yıl sonra, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, “Barış İçin Atomlar” projesini açıklayıp, nükleer güçten barışçıl hedeflerle yararlanma retoriğini kullanmıştı. Meğer asıl gaye, Sovyetler ile Çin’e yönelik tehdit oluşturmaktı.
ABD, bilhassa Sovyetler Birliği’nin nükleer silahlanma yarışındaki ilerlemesini, bu ülkeye yakın coğrafyadaki çalışmalarıyla dengelemek istiyordu. Gerçekten Eisenhower, BM’deki konuşmasından kısa bir mühlet sonra, “Ben, komünistleşmektense atomize olmayı tercih ederim.” diyecekti. O yıllarda ABD ayrıca, İran’da Sovyetler Birliği hududuna yakın bir askeri üs de kurmuştu. ABD’nin bu kadar rahat çalışmasının en temel sebebi ise İran Şahı Muhammed İstek Pehlevi’nin, ABD’nin bütün taleplerini itirazsız yerine getiren biri olmasıydı.
İRANLI ÖĞRENCİLER ABD’DE NÜKLEER DOKTORASI YAPTI
ABD, projenin olgunlaştırılmasının akabinde, 1957 yılında, İran’da birinci araştırma nükleer reaktörünün kurulması çalışmalarına başlamıştı Süreçte, ortalarında birçok Yahudi’nin de bulunduğu ABD’li bilim insanları İran’a gelerek, Tahran Üniversitesi toprağına çok yakın bir pozisyonda nükleer reaktör kurma çalışmalarını yürütmüştü. O yıllarda İran’a ağır bir biçimde uzmanlık, teknik donanım ve eğitim yardımı yapılmaktaydı. Amerikalılar, İranlı işçisi nükleer fizik, mühendislik ve reaktör işletimi hususlarında eğitmekteydi. İranlı öğrencilerin, nükleer bilimi alanında lisans ve doktora eğitimi almak üzere cömert burslarla ABD’deki üniversitelere kabul edilmesi uygulamasına da geçilmişti.
ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ URANYUMU KENDİ ELLERİYLE GETİRDİLER
Çalışmalarda 1967 yılına gelindiğinde, proje giderek daha da somutlaşmıştı. Nükleer reaktörü inşa eden Amerikalılar, tesisin faaliyete geçişinin son etabındaki en kritik “know-how”da da gereken bütün yardımları yapmışlardı. ABD bu doğrultuda, İran’a yüksek seviyede zenginleştirilmiş uranyumu da tedarik etmişti.
Projenin, kamuoyuna yansıtılan manzarasına nazaran İran, merkezdeki nükleer teknolojiyi kullanarak elektrik ve tıbbî gayeler için de radyoizotoplar üretecekti. ABD idaresi, bu projeyi ayrıyeten İsrail, Hindistan ve Pakistan üzere ülkelere getirmek için de çalışmalara başlamıştı. ABD böylelikle, yeni ve bedelli bir teknoloji olan nükleer teknolojisi vasıtasıyla ismi geçen ülkeler üzerinde nüfuz kazanmayı da amaçlamaktaydı.
ABD’nin İran’da başlattığı nükleer güç çalışmalarını Lider Eisenhower’ın halefleri John F. Kennedy, Lyndon B. Johnson, Richard Nixon, Gerald Ford, Jimmy Carter ve Ronald Regan da aksatmaksızın, hatta geliştirerek devam ettirmişti.
REAKTÖRÜN YANINDA CUMA NAMAZI
İran, nükleer çalışmaları mutlak bir biçimde ABD’nin güdümünde yürütmekteydi. Ülkede vakit zaman, tesisin askerî emellerle nükleer silah geliştirmek için kullanılmasına dair kimi tartışmalar yaşanmışsa da ABD tarafının idare üzerindeki tesiri sonucu bu gayeye yönelik ilerlemeler sağlanamamıştı.
İran Şahı İstek Pehlevi’nin 1979 yılında Ayetullah Humeyni’nin önderliğinde “İslam Devrimi”yle devrilmesinin akabinde ise yeni idare, tesisteki Amerikalıları kovmuş, ABD tarafı ise kendi elleriyle kurdukları nükleer tesisin atıl hale getirilmesinin formüllerini araştırmaya başlamışlardı.
Devrimin akabinde, binlerce öğrencinin iştirakiyle Tahran Üniversitesi’nde Cuma namazları kılınmaya başlamıştı. Böylelikle her Cuma günü, nükleer reaktörün çabucak yanında da Cuma namazı kılınır olmuştu. Daha birkaç hafta evvel Amerikalı uzmanların çalıştığı nükleer tesiste artık Cuma namazı sonrası atılan, “Amerika’ya mevt, kahrolsun Amerika” sloganları duyulmaktaydı.
Tahran Nükleer Araştırma Merkezi’ndeki (TNRC) reaktör, son İsrail taarruzlarına kadar aktifti. Geçen haftadan beri devam eden taarruzlarda reaktörün hasar alıp almadığı ise bilinmiyor.
– Becky Little, “Amerika İran’ın Nükleer Programını Nasıl Başlattı?”, History, 9 Mayıs 2018
